Czym jest schemat blokowy

• Miej na uwadze swoich odbiorców i dostosuj do nich szczegóły swojego wykresu. Przejrzysta komunikacja jest kluczowym celem schematów blokowych.
• Jeśli w procesie, który opisujesz, biorą udział różne zespoły lub działy, rozważ użycie diagramu typu swimlane, aby jasno określić zakres odpowiedzialności i podział zadań.
• Użyj łączników na stronie lub poza stroną, aby „edytować” swój wykres i sprawić, że będzie on logicznie się prezentował. Dzięki temu można podzielić wykres na oddzielne strony i nadal płynnie pracować.

Schemat blokowy jest diagramem przedstawiającym proces, system lub algorytm komputerowy. Są one szeroko stosowane w wielu dziedzinach do dokumentowania, badania, planowania, ulepszania i przedstawiania często złożonych procesów w postaci jasnych, łatwych do zrozumienia diagramów. W schematach blokowych używa się prostokątów, owali, rombów i ewentualnie wielu innych kształtów, aby określić rodzaj kroku, wraz ze strzałkami łączącymi, aby zdefiniować przepływ i kolejność. Mogą one obejmować zarówno proste, ręcznie rysowane schematy, jak i złożone komputerowe diagramy przedstawiające wiele etapów i ścieżek. Jeśli weźmiemy pod uwagę wszystkie różne formy diagramów blokowych, są one jednymi z najbardziej powszechnych diagramów na naszej planecie, używanymi zarówno przez osoby posiadające wiedzę techniczną, jak i osoby nieposiadające jej w wielu dziedzinach. Schematy przepływu są czasami określane bardziej specjalistycznymi nazwami, takimi jak schemat przepływu procesu, mapa procesu, schemat funkcjonalny, mapowanie procesów biznesowych, modelowanie i notacja procesów biznesowych lub diagram przepływu procesu. Są one powiązane z innymi popularnymi diagramami, takimi jak diagramy przepływu danych i diagramy aktywności UML (Unified Modeling Language).

          

Schematy blokowe służące do dokumentowania procesów biznesowych zaczęto stosować w latach 20. i 30. XX wieku. W 1921 roku inżynierowie przemysłowi Frank i Lillian Gilbreth przedstawili Amerykańskiemu Stowarzyszeniu Inżynierów Mechaników (ASME) „schemat blokowy procesu”. Na początku lat trzydziestych XX wieku inżynier przemysłowy Allan H. Morgensen wykorzystał narzędzia Gilbretha podczas konferencji na temat zwiększenia efektywności pracy dla ludzi biznesu w swojej firmie. W latach 40. dwaj studenci Morgensena, Art Spinanger i Ben S. Graham, rozpowszechnili te metody na szerszą skalę. Spinanger wprowadził metody upraszczania pracy w firmie Procter and Gamble. Graham, dyrektor w firmie Standard Register Industrial, dostosował schematy blokowe procesów do przetwarzania informacji. W 1947 roku ASME przyjęło system symboli dla schematów blokowych procesów, bazujący na oryginalnej pracy Gilbrethów.

Również w późnych latach 40. Herman Goldstine i John Van Neumann używali schematów blokowych do tworzenia programów komputerowych, a tworzenie diagramów wkrótce upowszechniło się w dziedzinie programów komputerowych i wszelkiego rodzaju algorytmów. Schematy blokowe są nadal używane do programowania, chociaż pseudokod, kombinacja słów i języka kodowania dostosowanego do czytania przez człowieka, służy często do przedstawiania głębszych poziomów szczegółowości i pozwala osiągnąć produkt końcowy.

W Japonii Kaoru Ishikawa (1915–1989), kluczowa postać w dziedzinie inicjatyw jakościowych w produkcji, uznał schematy blokowe za jedno z kluczowych narzędzi kontroli jakości, wraz z narzędziami uzupełniającymi, takimi jak histogram, arkusz kontrolny i diagram przyczynowo-skutkowy, obecnie często nazywany diagramem Ishikawy.

Oto kilka popularnych symboli schematów blokowych. Pełną listę znajdziesz na naszej stronie z symbolami schematów blokowych.

Terminal/Terminator
Proces
Decyzja
Dokument
Dane lub wejściowe/wyjściowe
Przechowywane dane
Strzałka przepływu
Komentarz lub adnotacja
Uprzednio ustalony proces
Łącznik/odnośnik na stronie
Łącznik/odnośnik poza stroną

Schematy przepływu danych, stanowiące graficzną wizualizację przepływu danych, są przydatne podczas pisania programu lub algorytmu i wyjaśniania go innym lub współpracy z nimi nad nim. Możesz użyć schematu blokowego algorytmu do przedstawienia zasad logicznych działania programu, zanim zaczniesz kodować zautomatyzowany proces. Może on pomóc usystematyzować całościowe spojrzenie i służyć jako przewodnik, gdy nadejdzie czas na kodowanie. Mówiąc dokładniej, schematy blokowe mogą:

• Pokazać sposób, w jaki zorganizowany jest kod.
• Wizualizować działanie kodu w programie.
• Przedstawiać strukturę strony internetowej lub aplikacji.
• Zrozum, jak użytkownicy poruszają się po witrynie lub programie.

Programiści często piszą pseudokod, który jest połączeniem języka naturalnego i języka komputerowego, który jest czytelny dla ludzi. Dzięki temu można uzyskać więcej szczegółów, niż w przypadku schematu blokowego, i może on zastąpić schemat blokowy lub być kolejnym krokiem do stworzenia właściwego kodu.

Do pokrewnych schematów stosowanych w oprogramowaniu komputerowym należą:

• Zunifikowany język modelowania (Unified Modeling Language, UML): Jest to język ogólnego przeznaczenia używany do modelowania w inżynierii oprogramowania.
• Diagramy Nassiego-Shneidermana: Używane w strukturalnym programowaniu komputerowym. Nazwane na cześć Isaaca Nassiego i Bena Shneidermana, którzy opracowali je w 1972 roku w SUNY-Stony Brook. Nazywane są też struktogramami.
• Diagramy DRAKON: DRAKON to algorytmiczny wizualny język programowania służący do tworzenia schematów blokowych.

Poza programowaniem komputerowym, schematy blokowe mają wiele zastosowań w wielu różnych dziedzinach.

Są stosowane w licznych dziedzinach, takich jak:

• Dokumentowanie i analizowanie procesu.
• Standaryzacja procesu w celu osiągnięcia wydajności i jakości.
• Przekazywanie informacji o procesie na potrzeby szkolenia lub zrozumienia przez inne jednostki organizacji.
• Identyfikacja słabych punktów, zbędnych elementów i niepotrzebnych kroków w procesie oraz jego usprawnienie.

Edukacja:

• Planowanie zajęć i wymagań akademickich.
• Tworzenie konspektu lekcji lub prezentacji ustnej.
• Organizowanie projektu grupowego lub indywidualnego.
• Prezentacja procesu prawnego lub cywilnego (np. rejestracja wyborców).
• Planowanie i strukturyzacja kreatywnego pisania (np. teksty piosenek czy poezja).
• Prezentacja kształtowania postaci w literaturze i filmie.
• Prezentacja przepływu algorytmów lub zagadek logicznych.
• Rozumienie procesu naukowego, np. cyklu Krebsa.
• Przebieg procesu anatomicznego, takiego jak trawienie.
• Określenie objawów i sposobów leczenia chorób/zaburzeń.
• Przekazywanie hipotez i teorii, takich jak hierarchia potrzeb Maslowa.

Sprzedaż i marketing:

• Planowanie przebiegu badania.
• Planowanie procesu sprzedaży.
• Planowanie strategii badawczych.
• Przedstawianie procesów rejestracji.
• Rozpowszechnianie zasad komunikacji, takich jak plan PR-owy na wypadek sytuacji kryzysowych.

Biznes:

• Zrozumienie procesów zamówień i zaopatrzenia.
• Przedstawianie zadań pracownika lub jego codziennej rutyny.
• Zrozumienie interakcji użytkownika na stronie internetowej lub w sklepie.
• Opracowanie biznes planu lub planu realizacji produktu.
• Dokumentowanie procesu przygotowania do audytu, w tym w celu uzyskania zgodności z przepisami, np. na podstawie ustawy Sarbanes-Oxley.
• Dokumentowanie procesu w ramach przygotowań do sprzedaży lub konsolidacji.

Produkcja:

• Określenie fizycznego lub chemicznego składu produktu.
• Ilustrowanie procesu produkcyjnego od początku do końca.
• Rozpoznanie i rozwiązanie problemu nieefektywności w procesie produkcji lub zaopatrzenia.

Inżynieria:

• Przedstawianie przepływów procesów lub przepływów systemowych.
• Projektowanie i aktualizacja procesów chemicznych i zakładowych.
• Ocena cyklu życia konstrukcji.
• Tworzenie wykresu przepływu inżynierii odwrotnej.
• Prezentacja fazy projektowania i prototypowania nowej konstrukcji lub produktu.

Różni autorzy opisują różne typy schematów blokowych, używając różnych terminów. Wśród tych osób znajdują się znani eksperci, tacy jak Alan B. Sterneckert, Andrew Veronis, Marilyn Bohl i Mark A. Fryman.

Sterneckert, w swojej książce „Critical Incident Management” z 2003 roku, wymienił cztery popularne rodzaje schematów blokowych, skupione raczej wokół koncepcji kontroli przepływu niż samego przepływu:

• Schematy przepływu dokumentów

  : „Mają one na celu pokazanie istniejących kontroli nad przepływem dokumentów przez elementy systemu ... Schemat jest czytany od lewej do prawej i dokumentuje przepływ dokumentów przez różne jednostki organizacyjne”.

• Schematy przepływu danych

  : Przedstawiają one „mechanizmy sterujące przepływem danych w systemie. ... Schematy przepływu danych służą przede wszystkim do przedstawienia kanałów, którymi dane są przesyłane przez system, a nie tego, jak przepływają”.

• Schematy blokowe systemu

  : „Przedstawiają przepływ danych do głównych elementów systemu, takich jak wprowadzanie danych, programy, nośniki pamięci, procesory i sieci komunikacyjne, oraz przez nie”.

• Schematy blokowe programu

  : Przedstawiają one „elementy sterujące umieszczone wewnętrznie w programie w systemie.

Veronis, w swojej książce „Microprocessors: Design and Applications” z 1978 roku, nakreślił trzy typy schematów blokowych w oparciu o zakres i poziom szczegółowości:

• Schemat blokowy systemu

  : Identyfikuje urządzenia, które mają być użyte.

• Ogólny schemat blokowy

  : Przegląd.

• Szczegółowy schemat blokowy

  : Większa ilość szczegółów.

Bohl, w swojej książce A Guide for Programmers z 1978 roku, wymieniła tylko dwa:

• Schemat blokowy systemu.

• Schemat blokowy programu.

Natomiast Fryman, w swojej książce „Quality and Process Improvement” z 2001 roku, zróżnicował te typy na wiele sposobów, patrząc raczej z perspektywy biznesowej niż informatycznej:

• Schemat blokowy decyzji.

• Schemat blokowy logiki.

• Schemat blokowy systemu.

• Schemat blokowy produktu.

• Schemat blokowy procesu.

Dodatkowe typy schematów blokowych zdefiniowane przez innych to:

• Schemat swimlane czy też schemat blokowy swimlane:

  Aby określić, co kto robi w procesach międzyzespołowych.

• Schemat blokowy przepływu pracy

  : Do dokumentowania przepływów pracy, często obejmujących zadania, dokumenty i informacje w biurach.

• Schemat blokowy łańcucha procesów sterowanych zdarzeniami

  : Do dokumentowania lub planowania procesu biznesowego.

• Schemat blokowy języka specyfikacji i opisu

  : Do burzy mózgów w obszarze algorytmów komputerowych z wykorzystaniem trzech podstawowych komponentów: definicji systemu, bloku i procesu.

Te pokrewne diagramy są również czasami uważane za rodzaje schematów blokowych:

• Schemat blokowy przepływu danych

  : Służy do mapowania przepływu informacji dla dowolnego systemu lub procesu.

• Schemat przepływu procesu czy też schemat blokowy procesu

  : Ilustruje zależności pomiędzy głównymi komponentami w zakładzie przemysłowym.

• Model i notacja procesów biznesowych (BPMN 2.0)

  : Do modelowania kroków planowanego procesu biznesowego.

1. Zdefiniuj swój cel i zakres.

   Co chcesz osiągnąć? Czy badasz właściwe zagadnienia z odpowiednimi punktami początkowymi i końcowymi, aby osiągnąć ten cel? Zadbaj o to, aby Twoje badania były wystarczająco szczegółowe, ale wykresy wystarczająco proste, aby komunikować się z docelowymi odbiorcami.

2. Określ zadania w porządku chronologicznym.

   Może to wymagać rozmowy z uczestnikami, obserwacji procesu lub zapoznania się z istniejącą dokumentacją. Możesz wypisać kroki w formie notatki lub utworzyć wstępny wykres.

3. Uporządkuj je według typu i odpowiadającego mu kształtu

   , np. proces, decyzja, dane, dane wejściowe lub wyjściowe.

4. Narysuj swój wykres

   szkicując ręcznie lub używając programu takiego jak Lucidchart.

5. Zatwierdź swój schemat blokowy

   , przechodząc przez kolejne etapy z osobami, które uczestniczą w procesie. Obserwuj proces, aby upewnić się, że nie umknęło Ci nic istotnego w realizacji Twojego celu.