Op een bepaald moment heb je vast de organisatiestructuur van jouw bedrijf te zien gekregen. En we kunnen wel raden hoe die eruitzag. Een typisch organigram ziet eruit als een pyramide, met de raad van bestuur aan de bovenkant en lijnen die via het middenmanagement naar de medewerkers op de lagere niveaus lopen. 

Maar niet elk bedrijf functioneert het best met een hiërarchische organisatiestructuur. Er bestaan vele verschillende soorten organigrammen omdat er net zo veel organisatiestructuren bestaan. 

Hieronder bespreken we wat organisatiestructuren zij en we geven voorbeelden van de zeven meest voorkomende soorten organisatiestructuren en de redenen waarom je deze zou kunnen overwegen. Wil je meer weten over hoe je jouw organisatie in kaart kunt brengen? Ontdek hoe je Lucidchart kunt gebruiken om krachtige organigrammen te maken.

Wat is een organisatiestructuur

Een organisatie is niets meer dan een groep mensen die samenwerken aan een gezamenlijk doel. In 1979 presenteert Mintzberg voor het eerst organisaties als systemen die op verschillende manieren kunnen worden gestructureerd om effectief te functioneren, afhankelijk van hun omgeving, strategie, en interne processen. 

Mintzberg definieert in zijn boek vijf fundamentele onderdelen van elke organisatie:

• Strategische top: het hogere management dat verantwoordelijk is voor de strategische richting van de organisatie.
• Middenkader: managers die de operationele kern verbinden met de strategische top.
• Operationele kern: werknemers die verantwoordelijk zijn voor de productie van goederen of diensten.
• Technostructuur: analisten die standaarden en procedures ontwikkelen en toezicht houden op de efficiëntie.
• Ondersteunende diensten: stafafdelingen die geen directe betrokkenheid hebben bij de productie maar wel bijdragen aan de werking van de organisatie, zoals HR of IT.

Deze fundamentele onderdelen werken op verschillende manieren samen en er bestaan verschillende relaties tussen deze onderdelen die uitmaken wat de organisatiestructuur van een bedrijf is. Het is belangrijk om goed te kijken naar welke structuur het beste past binnen jouw bedrijf op basis van je strategie en interne processen. Hieronder leggen wij zeven organisatiestructuren uit, wat de voordelen ervan zijn en bij wat voor soort organisaties ze goed passen.

1. Hiërarchische organisatiestructuur

Het piramidevormige organigram waar we eerder naar verwezen, staat bekend als een hiërarchisch organigram. Het is een veelgebruikt type diagram om verschillende soorten organisatiestructuren mee in kaart te brengen. De hiërarchie loopt van boven (bijv. de CEO of manager) naar beneden (bijv. werknemers op instap- of laagste niveau) en elke medewerker heeft een leidinggevende.

Voordelen    

• Duidelijk overzicht van gezags- en verantwoordelijkheidsniveaus
• Laat zien wie aan wie rapporteert of wie over bepaalde projecten gaat
• Motiveert medewerkers met duidelijke loopbaantrajecten en promotiekansen weer    
• Elke medewerker krijgt een specialisme toegewezen    
• Creëert een band tussen medewerkers op dezelfde afdeling

Nadelen

• Kan innovatie vertragen of belangrijke veranderingen tegengaan vanwege grotere bureaucratie
• Kan ervoor zorgen dat medewerkers meer in het belang van de afdeling en minder in het belang van de organisatie als geheel handelen.
• Kan medewerkers op een lager niveau het gevoel geven dat ze geen zeggenschap hebben en hun ideeën voor het bedrijf niet kwijtkunnen.

Functionele organisatiestructuur

Net als bij een hiërarchische organisatiestructuur begint een functionele organisatiestructuur met de hoogste posities en werkt zich dan een weg naar beneden. Echter, worden werknemers hoofdzakelijk georganiseerd volgens hun vaardigheden en de functie die ze op basis van die vaardigheden in het bedrijf uitvoeren. Elke aparte afdeling wordt onafhankelijk beheerd. 

Voordelen

• Stelt medewerkers in staat om zich op hun rol te richten
• Stimuleert specialisaties
• Helpt teams en afdelingen om zelf over hun activiteiten te beslissen
• Is gemakkelijk schaalbaar voor bedrijven van elk formaat

Nadelen

• Kan silo's binnen een organisatie creëren
• Belemmert de communicatie tussen afdelingen
• Bemoeilijkt het zicht op processen en strategieën voor verschillende markten of producten in een bedrijf

3. Horizontale of platte organisatiestructuur

Een horizontale of platte organisatiestructuur is geschikt voor bedrijven met weinig tussenliggende managementlagen tussen werknemers en management. Veel beginnende bedrijven gebruiken een horizontale organisatiestructuur voor ze groot genoeg worden om verschillende afdelingen toe te voegen, maar sommige organisaties blijven een platte structuur gebruiken omdat het minder toezicht van boven en een grotere betrokkenheid van medewerkers bevordert.

Voordelen    

• Geeft medewerkers meer verantwoordelijkheid
• Cultiveert meer open communicatie   
• Verbetert de coördinatie en implementatiesnelheid van nieuwe ideeën   

Nadelen

• Kan voor verwarring zorgen omdat medewerkers geen duidelijke leidinggevende boven zich hebben waaraan ze moeten rapporteren
• Kan medewerkers produceren met meer algemene vaardigheden en kennis
• Kan moeilijk te handhaven zijn wanneer het bedrijf te groot wordt

4. Divisionele organisatiestructuur

In divisionele organisatiestructuren hebben de divisies van het bedrijf controle over hun eigen middelen, en werken zij in feite als onafhankelijke onderdelen binnen de grotere organisatie. Elke divisie kan bijvoorbeeld een eigen marketing-, verkoop- en IT-team hebben. Deze structuur werkt goed voor grote bedrijven omdat de verschillende divisies zo in staat zijn om zelf beslissingen te nemen zonder daarbij aan de directie van het hele bedrijf te hoeven rapporteren. 

Afhankelijk van de focus van jou organisatie moet je met enkele zaken rekening houden.

Op markt gebaseerde divisiestructuur

Divisies die op basis van hun markt, sector of klanttype worden onderscheiden. Een groot consumptiegoederenbedrijf zoals Target of Walmart kan de duurzame goederen (kleding, elektronica, meubels, enz.) van zijn voedings- of logistieke divisies scheiden. 

 

Op product gebaseerde divisiestructuur

Divisies worden in dit geval per productlijn onderscheiden. Een techbedrijf heeft bijvoorbeeld een divisie die zich toelegt op het cloudaanbod, terwijl de andere divisies zich met de rest van het aanbod bezighouden, zoals Adobe en zijn creatieve toepassingen Illustrator, Photoshop, InDesign, enz.

Geografische divisiestructuur

Divisies worden per regio, gebied of district onderverdeeld, wat de lokalisatie en logistiek ten goede komt. Bedrijven kunnen satellietkantoren vestigen in een land of regio om dichter bij hun klanten te kunnen blijven.

Voordelen

• Helpt grote bedrijven flexibel te blijven 
• Maakt het mogelijk om sneller op wijzigingen in de branche of klantbehoeften te reageren
• Bevordert onafhankelijkheid, autonomie en een aangepaste aanpak

Nadelen

• Kan eenvoudig tot dubbele bedrijfsmiddelen leiden
• Kan de communicatie tussen het hoofdkantoor en divisies bemoeilijken of verstoren
• Kan tot concurrentie met het eigen bedrijf leiden

5. Matrix-organisatiestructuur

Een organigram van een matrixorganisatie ziet eruit als een raster en geeft crossfunctionele teams weer die voor speciale projecten zijn opgezet. Een technicus hoort bijvoorbeeld normaalgesproken bij de afdeling techniek (onder leiding van een technisch directeur) maar kan tijdelijk aan een ander project werken (geleid door een projectmanager). Het matrixorganigram houdt rekening met beide rollen en rapportagerelaties.

Voordelen

• Stelt supervisors in staat om eenvoudig de juiste personen voor hun project te kiezen.
• Geeft een dynamischer beeld van de organisatie
• Moedigt medewerkers aan om hun vaardigheden behalve in hun oorspronkelijke rol ook op andere gebieden toe te passen.

Nadelen

• Kan tot een conflict tussen afdelingshoofden en projectmanagers leiden
• Kan vaker van samenstelling veranderen dan andere soorten organigrammen

6. Op teams gebaseerde organisatiestructuur

Het hoeft geen verrassing te zijn dat een op teams gebaseerde organisatiestructuur medewerkers groepeert op basis van (ja, wat anders?) teams––denk hierbij aan scrums of tijgerteams. De organisatiestructuur van een team is per definitie bedoeld om de traditionele hiërarchie te verstoren, en richt zich daarbij op het oplossen van problemen, een goede samenwerking en het geven van meer controle aan werknemers.

Voordelen

• Verhoogt de productiviteit, prestaties en transparantie door silo's af te breken
• Bevordert een groeimindset
• Verandert traditionele loopbaanmodellen door mensen ook zijwaarts te verplaatsen
• Waardeert ervaring in plaats van anciënniteit
• Er is weinig beheer voor nodig
• Past goed bij flexibele bedrijven die veel met scrums of tijgerteams werken

Nadelen

• Druist in tegen de natuurlijke neiging van veel bedrijven om een puur hiërarchische structuur na te streven
• Kan promotiekansen voor medewerkers minder duidelijk in kaart brengen

7. Netwerkorganisatiestructuur

Tegenwoordig hebben maar een paar bedrijven al hun diensten onder één dak. Maar het kan nogal verwarrend zijn om een bedrijf draaiende te houden met al deze verschillende leveranciers, onderaannemers, freelancers, externe locaties en satellietkantoren. Een netwerkorganisatiestructuur waarin al deze middelen in kaart worden gebracht, komt in dat geval goed van pas. Het kan ook gebruikt worden om een interne structuur te beschrijven die meer gericht is op open communicatie en interne verhoudingen dan op de hiërarchie binnen het bedrijf.

Voordelen

• Visualiseert het complexe netwerk van lokale en externe verhoudingen binnen een bedrijf
• Stelt bedrijven in staat om flexibeler en wendbaarder te zijn
• Geeft medewerkers meer mogelijkheden om samen te werken, initiatieven te nemen en beslissingen te maken.
• Geeft medewerkers en belanghebbenden een beter overzicht van workflows en bedrijfsprocessen

Nadelen

• Kan snel te ingewikkeld worden, vooral als er sprake is van veel externe processen
• Kan het medewerkers moeilijker maken om te zien wie de uiteindelijke beslissingsbevoegdheid heeft

Denk goed na over wat jouw organisatie nodig heeft, met inbegrip van de bedrijfscultuur die je wilt ontwikkelen, en kies vervolgens uit een van de verschillende soorten organisatiestructuren.

8. Procesgebaseerde structuur

Een procesgebaseerde structuur organiseert werknemers in groepen of afdelingen gebaseerd op de stappen van een proces. De leider van de organisatie staat bovenaan, aangezien zij alle processen overzien. Elke stap in het proces heeft een toezichthouder en werknemers het werk verichten tijdens de stap in het proces. De organigram lees je van links naar rechts. Een proces kan niet beginnen voordat het voorgaande is afgerond.

Voordelen

• Kan leiden tot snellere en efficiëntere processen
• Moedigt teamwork binnen en tussen afdelingen aan

Nadelen

• Kan leiden tot barrières tussen afdelingen
• Kan leiden tot miscommunicatie tussen afdelingen

9. Circulaire structuur

Een circulaire organigram plaatst de leiders van de organisatie in het midden in plaats van aan het hoofd. Zo kunnen ze informatie naar buiten brengen in plaats van het via een keten naar beneden te communiceren. Werknemers van verschillende afdelingen worden gezien als onderdeel van het grotere geheel in plaats van aparte silo's per afdeling.

Voordelen

• Verbert informatiestromen binnen de organisatie
• Verbeter communicatie en samenwerking tussen werknemers en afdelingen

Nadelen

• Leidt tot verwarring rondom tegen wie je moet rapporteren, helemaal bij nieuwe medewerkers
• Duurt langer om besluiten te nemen

10. Lijnstructuur

Een lijnstructuur is een van de simpelste bedrijfsstructuren, autoriteit vloeit namelijk van boven naar beneden. Elke afdeling wordt gerund door een manager en werkt aan het gezamenlijke bedrijfsdoel.

Voordelen

• Structuur van rapporteren is duidelijk
• Stabiele omgeving

Nadelen

• Beperkte flexibiliteit
• Kan innovatie en specialisatie beperken
• Managers hebben veel macht

Hoe breng ik mijn organisatiestructuur in kaart

als je eenmaal een organisatiestructuur hebt gekozen dan is de volgende stap natuurlijk dat je hem in kaart brengt. Het in kaart brengen van je organisatie structuur helpt je om te begrijpen wat er gebeurt binnen je organisatie, waar zich eventuele knelpunten kunnen bevinden en waar je in moet investeren om de groei te realiseren die je wilt bereiken. Met Lucidchart breng je snel en eenvoudig je hele organisatie in kaart en zie je direct wat er speelt binnen je organisatie. Lees alles hoe je krachtige organigrammen bouwt met onze online tool voor diagrammen in deze uitgebreide handleiding.