Alles over processtroomdiagrammen

Een processtroomdiagram is een type stroomdiagram dat de relatie tussen belangrijke onderdelen in een industriële fabriek illustreert. Het wordt voornamelijk gebruikt in de chemische sector en bij de procestechniek, maar de concepten worden soms ook op andere processen toegepast. Een processtroomdiagram wordt gebruikt om een proces te documenteren of verbeteren, of om een nieuw proces te modelleren. Afhankelijk van het gebruik en de context kan het ook een processtroomschema, Flowsheet, Block diagram, schematisch stroomdiagram, macro stroomschema, Top-down stroomschema, Piping and Instrumentation Diagram (P&ID) of systeemdiagram worden genoemd. Deze schema's gebruiken een reeks symbolen en notaties om een proces weer te geven.  De symbolen variëren afhankelijk van waar ze gebruikt worden en de diagrammen gaan van eenvoudige, handgetekende schetsen tot met software gemaakte professioneel ogende diagrammen met uitvouwbare details.

Dit type diagram gaat terug tot de jaren 20. In 1921 introduceerde industrieel ingenieur en efficiëntiedeskundige Frank Gilbreth Sr. wat hij een "flow process chart" noemde bij de American Society of Mechanical Engineers (ASME).  De daaropvolgende decennia verspreidde het concept zich onder industrieel ingenieurs en fabrikanten, maar vond het ook bij bedrijven ingang als bedrijfsprocesdiagram, in de informatieverwerking als Data Flow Diagram en nog veel meer. 

Een processtroomdiagram heeft meerdere doelen:

• Een proces documenteren met het oog op beter begrip, kwaliteitscontrole en de opleiding van werknemers.
• Een proces standaardiseren met het oog op optimale efficiëntie en herhaalbaarheid.
• Een proces bestuderen met als doel efficiëntie en verbetering. Het helpt overbodige stappen, knelpunten en andere inefficiënties zichtbaar te maken.
• Een beter proces modelleren of een gloednieuw proces creëren.
• Communiceren en samenwerken met diagrammen die nuttig zijn voor verschillende functies binnen en buiten het bedrijf.

De vaakst gebruikte symbolen voor processtroomdiagrammen komen van agentschappen zoals de International Organization for Standardization (ISO 10628 – Flow Diagrams for Process Plants, General Rules), het Deutsches Institut für Normung (DIN) en het American National Standards Institute (ANSI). Veel bedrijven gebruiken echter hun eigen symbolen, die vaak gelijkaardig zijn maar verschillen wanneer er meer in detail wordt gegaan.

Een uitgebreide lijst met symbolen voor processtroomdiagrammen vindt u hier. 

Een typisch processtroomdiagram voor een eenvoudig proces omvat de volgende elementen:

• Belangrijke uitrusting: Inclusief namen en identificatienummers. Voorbeelden hiervan zijn compressoren, mixers, vaten, pompen, boilers en koelinstallaties.
• Procesleidingen: Transporteren het product, meestal vloeistoffen, tussen de uitrustingsstukken.
• Processtroomrichting
• Regelkleppen en proceskritische kleppen
• Belangrijke bypass- en recirculatiesystemen
• Operationele gegevens: Zoals druk, temperatuur, dichtheid, massadebiet en massa-energiebalans. Er zijn vaak minimum-, maximum- en normale waarden.
• Samenstelling van vloeistoffen
• Processtroomnamen
• Verbindingen met andere systemen

Wat wordt best niet in een processtroomdiagram opgenomen?

Deze details worden meestal weggelaten:

• Leidingklasse en lijnnummers
• Instrumenten voor procescontrole
• Kleine bypasswaarden
• Isolatie- en afsluitkleppen
• Luchtopeningen en afvoer voor onderhoud
• Ontlast- en veiligheidskleppen
• Informatie over de codeklasse

Andere soorten processtroomdiagrammen

Als het diagram meerdere eenheidsprocessen in een fabriek moet weergeven, wordt het een ruimer overzicht met minder detail. Dit worden ook Block Flow Diagrams en Schematic Flow Diagrams genoemd. Elk blok kan een individueel stuk uitrusting of een stadium in een proces weergeven. Een rechthoek wordt gewoonlijk gebruik om een stuk uitrusting  weer te geven, en labels illustreren een functie.   De processtroom wordt gewoonlijk van links naar rechts uitgetekend en pijlen tonen de stroomrichting.

Een Piping & Instrumentation Diagram (P&ID) is dan weer meer technisch. Het beschrijft mechanische details voor leidingsontwerpers, elektrische ingenieurs, instrumenteningenieurs en andere technische experts die meer behoefte hebben aan dit soort details, dan aan procesdetails. P&IDs gebruiken de conceptuele aspecten van processtroomdiagrammen en voegen daar details aan toe over de uitrusting, de procesvolgorde, de verschillende soorten leidingen, bypasslijnen, instrumenten, kleppen, luchtopeningen, afvoer en veel meer.

1. Bepaal het bereik van het proces dat u wilt bestuderen, en wat u wilt bereiken.

2. Beslis hoeveel detail u nodig hebt voor het doel dat u wilt bereiken. Voor een complex proces kunnen verschillende versies van het diagram getekend worden om te communiceren met mensen in verschillende functies.

3. Voor een geavanceerd proces, bijvoorbeeld in een industriële fabriek, kan het onderzoek door een projectteam, kwaliteitscontrolegroep of consultant worden uitgevoerd. Voor een kleiner, eenvoudiger proces, kunt u dit wellicht zelf doen, beginnend met memobriefjes.

4. Verken de uitrusting, activiteiten en relaties door ze te observeren en door mensen te ondervragen. Als u een gloednieuw proces modelleert, bestudeert u alle beschikbare gegevens, inclusief eventuele normen voor wat er tijdens het proces geproduceerd wordt.

5. Maak een schets van uw diagram en leg het voor aan mensen die bij het proces betrokken zijn. Werk met hen samen om waar nodig dingen te wijzigen, toe te voegen of te verwijderen.

6. Nu kan het diagram gebruikt worden voor het doel dat u voor ogen had: documentatie, kwaliteitszorg, verbeteringen of nog iets anders.

1. Deze diagrammen kunnen veel opleveren, zelfs voor een eenvoudig proces. Als PFD's nieuw zijn voor u, probeer ze dan uit en verzamel voldoende informatie voor uw doel. In deze fase hoeft u nog niet het diagram zelf bezig te zijn. Noteer de informatie gewoon op sticky notes of papier.

2. Zodra u alle informatie verzameld hebt, kunt u aan de slag met diagramsoftware. Met intuïtieve software als Lucidchart is het niet moeilijk om professioneel ogende diagrammen te creëren die een processtroom duidelijk met uw collega's kunnen communiceren. De software kan u ook helpen om ontbrekende gegevens in uw diagram zichtbaar te maken.

3. Wees consistent met uw symbolen om verwarring te voorkomen. Hou steeds in gedachten wat de beste benadering is voor uw doelpubliek en voor wat u wilt bereiken. Als u diagramsoftware gebruikt, zal die een reeks symbolen ter beschikking hebben.

4. Voor een geraffineerd processtroomdiagram moet u wellicht standaard symbolen gebruiken - bijvoorbeeld ISO 10628 - om duidelijk te communiceren en samen te werken met een breed publiek zoals andere bedrijven of agentschappen.

5. Neem voor de duidelijkheid een verklarende symbolenlijst op in uw diagram.

Lucidchart biedt u een intuïtief platform om processtroomdiagrammen te maken. Maak gebruik van onze gecategoriseerde symbolenbibliotheek om uw diagram gemakkelijk in een professionele presentatie op te nemen.   Het is met ons platform ook gemakkelijk om echt met collega's samen te werken, zonder continu e-mailbijlagen heen en weer te moeten sturen. U kunt uw collega's machtigen om documenten te bekijken, te bewerken of opmerkingen te maken. Zo behoudt u steeds de controle.

Al uw werk bevindt zich in de cloud - u hoeft dus niets te downloaden, we hebben alleen een internetverbinding nodig. Lucidchart werkt op vrijwel alle besturingssystemen en browsers. Vraag een gratis proefperiode van Lucidchart aan en ontdek hoe gemakkelijk u zelf processtroomdiagrammen kunt creëren.

Gebruikte u eerder Microsoft Visio om diagrammen te maken? U kunt uw oudere bestanden gewoon in Lucidchart importeren, bekijken en bewerken.